Veerhuis

Veerhuis voor de Aarde

Henry is een geduldige, atypische, creatieve ondernemer die al ruim dertig jaar innovatieve concepten bedenkt en ontwikkelt. In 1994 begon hij met de eerste professionele wereldwinkel van Nederland. In 2002 richtte hij met crowdfunding - een woord dat destijds nog niet bestond - het deelautobedrijf Wheels4All op (nu MyWheels). Naast zijn eigen ondernemingen is Henry voorzitter van Stichting Ecodorpen Nederland en was hij jarenlang bestuurslid van de Fair Trade Organisation. Tegenwoordig is Henry gepensioneerd. Dat wil overigens niet zeggen dat hij rustig thuis zit te genieten van zijn welverdiende rust. Nee, Henry is nog steeds ontzettend actief. Meer dan fulltime is hij bezig met de activiteiten in en rondom het Veerhuis, maar vooral ook met zijn missies om de aarde op de werelderfgoedlijst te zetten en de economie te veranderen. 

Relaties
Henry werkt heel geduldig en vol vertrouwen aan hetgeen hij wil bereiken. Hij is als ondernemer niet per se geïnteresseerd in geld, eerder in relaties. Hij zet ondernemingen op als onderdeel van een gemeenschap. Ondernemingen die worden omarmd door de medewerkers, gebruikers en klanten. Gemeenschappen van mensen die vanuit liefde en vertrouwen met elkaar omgaan. Realistisch en idealistisch tegelijk.
In Henry’s visie gaan relaties voor de baten uit en daardoor kun je als ondernemer volgens Henry niet meer failliet gaan. Daaraan gekoppeld probeert hij te ondernemen op een manier die bijdraagt aan de transformatie naar een gezonde, sociale en ecologische economie voor de hele wereld.

Proeftuin
Het Veerhuis is een plek waar workshops en lezingen plaatsvinden, maar het is ook een plek waar toeristen in de zomer langskomen voor een lekkere kop koffie. Dat laatste klinkt onbelangrijk, maar de kop koffie is een belangrijk onderdeel in het denken vanuit relaties. Henry heeft met crowdfunding namelijk investeerders binnengehaald om het Veerhuis te kopen door levenslang gratis koffie aan te bieden aan degenen die €250 of meer wilden inleggen. Hij ziet de koffie als rente op de investering die in natura wordt uitbetaald.

In het Goed Idee Café in het Veerhuis worden koffie en gebak verkocht van biologische zorgboerderij Thedingsweert uit Tiel en ijsjes van Deeli, een bio-dynamische boerderij net buiten Varik. Naast de horeca zijn er een aantal slaapplekken in het Veerhuis. Die kamers kunnen online geboekt worden door toeristen, maar ze worden ook regelmatig gebruikt door mensen die lezingen of workshops geven in het Veerhuis. Er zijn vlak langs de Waal ook nog een aantal plekken waar mensen met campers kunnen overnachten voor de schappelijke prijs van €8 per nacht.
Het winkeltje, dat officieel geen winkel is, heet het Village Trade Center. Hier worden producten uit het dorp en de omgeving verkocht, zoals biologische walnootolie, thee, jam, kruidenzalfjes, boeken, Krenkelaar en de Krant van de Aarde.

Er wordt gewerkt en geëxperimenteerd vanuit passie en de ambitie om een nieuwe economie te ontwikkelen.

Het Veerhuis is een plek waar van alles kan en gebeurt, zonder dat er wordt gestreefd naar zoveel mogelijk winst. Er wordt gewerkt en geëxperimenteerd vanuit passie en de ambitie om een nieuwe economie te ontwikkelen.
Wij zien het Veerhuis als een soort vrijplaats, maar de bewoordingen die ze zelf gebruikten om het Veerhuis te omschrijven, was ‘Proeftuin voor de nieuwe economie’ of ‘Kennishuis voor een nieuwe economie’. Tegenwoordig noemen ze het gewoon ‘Veerhuis voor de Aarde’. Zonder het woord economie, omdat je dan toch gedwongen wordt om steeds over geld na te denken, terwijl voor Henry plezier hebben en voor de Aarde zorgen veel belangrijker is.

Pieter Kooistra
Henry vertelt ons dat hij al ruim dertig jaar in het Veerhuis komt en dat hier vroeger een bijzondere kunstenaar woonde. Pieter Kooistra was niet alleen kunstschilder en beeldhouwer, hij was ook de bedenker en oprichter van de eerste Kunstuitleen in Nederland (1955) en schreef boeken over een nieuwe economie. De twee boeken die hij publiceerde waren Voor extra basisinkomen voor alle mensen (1983) en Het ideale eigenbelang (1995). In deze boeken beschreef Pieter het veranderen van de economie en het invoeren van een basisinkomen. Met de door hem opgerichte stichting Uno-Inkomen begon hij actief te lobbyen voor de invoering van een wereldwijd basisinkomen.

Henry ontmoette Pieter in 1990 per toeval in Hilversum. Het klikte meteen tussen hun en niet veel later kwam Henry voor het eerst in het Veerhuis, waar Pieter sinds 1972 woonde en werkte. Ze spraken veel over Pieters ideeën en Henry moedigde Pieter aan om klein te beginnen met de uitvoer van zijn ideeën in het Veerhuis. Beiden vonden het overigens beter om de huidige economie niet abrupt te veranderen, maar om iets moois en goeds ernaast zetten. Verandering roept weerstand op; het leek Pieter en Henry daarom slimmer en vredelievender om de huidige economie uit te nodigen om in stapjes over te gaan naar een mooier, alternatief systeem. In de gedachten van Pieter en Henry was het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen het mannelijke en vrouwelijke. Ook hechtten ze belang aan niet alleen denken vanuit het hoofd, maar ook vanuit het hart.

Na vele gesprekken vroeg Pieter aan Henry of hij een bedrijfsplan voor hem wilde maken. Dat wilde Henry wel, maar tegelijkertijd vroeg hij zich af hoe hij een bedrijfsplan voor een kunstenaar moest maken. Uiteindelijk kwam hij op het idee om een doosje te maken. Dit was een klein kartonnen doosje met een venster erin, zodat je zowel de binnen- als de buitenkant van het doosje kon zien. De buitenkant representeert het normale bedrijfsplan, de binnenkant de ziel, oftewel de bron. Aan beide kanten staan de woorden eenheid, tijd, organisatie, energie, essentie, natuur en mens. Dit is enerzijds gekoppeld aan het bedrijf en anderzijds aan de bron. Het achterliggende idee van Henry is dat de binnen- en buitenkant in balans moeten zijn omdat ze bij elkaar horen. Dat doosje, dat hij later de UNO-box heeft genoemd, heeft hij jaren later gebruikt om de Triodos bank te overtuigen toen hij het Veerhuis wilde terugkopen.

Toen Pieter Kooistra in 1998 overleed, was Henry voorzitter van de stichting die Pieter’s nalatenschap - inclusief het Veerhuis - zou beheren. Een rijke familie die investeerde in de grondige renovatie van het Veerhuis nam daarna het eigendom over, onder de voorwaarde dat Henry een plek kreeg in het bestuur van de familie om hun nalatenschap te beheren. Toen die familie op een gegeven moment het Veerhuis wilde verkopen, was Henry ten einde raad. Hij wilde absoluut niet verkopen, maar wist niet wat hij dan wel moest doen. Uiteindelijk besloot Henry het Veerhuis zelf te kopen. Hij verkocht zijn huis en gebruikte de overwaarde ervan samen met een lening en een bedrag verkregen door crowdfunding om het Veerhuis in 2015 over te kopen.

Grond van Bestaan
Nadat Henry het Veerhuis en de grond had gekocht, ontstond het idee om de grond vrij te kopen en onder te brengen in een constructie waarbij die grond nooit meer verkocht kon worden. In 2020 is er een aparte crowdfunding opgezet om de lening op de grond vrij te maken. Daarna is de grond geschonken aan stichting Grond van Bestaan. In de statuten van deze stichting staat dat de grond nooit meer verkocht zal worden.
Grond van Bestaan gebruikt het Community Land Trust (CLT) model, een radicaal ander systeem van grondbezit waarbij grond uit de handel wordt gehaald en geplaatst in een commons die voldoet aan sociale, ecologische en culturele waarden.

Om zowel het Veerhuis als de grond te beschermen en door te kunnen geven aan volgende generaties, werd er een nieuwe vorm van eigendom ontwikkeld: het drievoudig eigenaarschap

Drievoudig eigenaarschap
Om zowel het Veerhuis als de grond te beschermen en door te kunnen geven aan volgende generaties, werd er een nieuwe vorm van eigendom ontwikkeld: het drievoudig eigenaarschap. Dat betekent in het geval van het Veerhuis dat Grond van Bestaan (als eerste partij in het drievoudig eigenaarschap) de juridische eigenaar van de grond is. De tweede is de ondernemer, op dit moment Henry zelf. De derde partij is de gemeenschap, dus de klanten en omwonenden. Deze drievoudige verbinding moet ervoor zorgen dat de geest van het Veerhuis op eenzelfde manier blijft voortbestaan in de toekomst, en dat niemand de grond of het Veerhuis kan verkopen.
Het drievoudig eigenaarschap ontstond in samenwerking met Damaris Matthijsen en Jac Hielema. Zij begonnen in 2015 in het Veerhuis met de cursus Samenlevingskunst. Dat begon klein, maar intussen is er veel belangstelling voor de programma’s en opleidingen die ze verzorgen vanuit hun organisatie Economy Transformers. Ook het boek Vrij, Gelijk & Samenleven, dat Damaris in 2022 publiceerde, heeft ervoor gezorgd dat de interesse in het drievoudig eigenaarschap is toegenomen. In het boek reikt Damaris nieuwe ideeën, begrippen en vormen aan om te werken aan een samenleving en wereld die goed is voor alle mensen op aarde. Ze beschrijft een heldere weg uit de systeemcrises en geeft met ‘de Zes Sleutels’ praktische oefeningen om zelf stappen te zetten, zodat we ons ook echt vrij, gelijk én samen kunnen voelen. Centraal daarin staan de transformatie van ons eigendomsbegrip en de zeggenschap over grond, arbeid en kapitaal. Niet de markt en staat zijn leidend, maar wij mensen onderling. Met het DeelGenootschap als samenwerkingsvorm kunnen we onze weg terugvinden naar liefde, vertrouwen, creativiteit en heelheid. Zo leren we weer van binnenuit zorg te dragen voor onszelf, elkaar en de aarde.

Bron
Bijna alle bedrijfsplannen die je leest beginnen met een missie en visie. Daar is op zich niks mis mee, maar de missie en visie liggen normaal gesproken buiten jezelf. Henry stelt daarin de vraag: ‘Maar wat brandt er vanbinnen? Wat is de bron in jezelf en de passie van waaruit je onderneemt?’ Het is belangrijk om die motivatie te benoemen, want zolang die bron helder blijft kun je altijd bijsturen of teruggaan.
Henry’s eigen bron ontstond op tienjarige leeftijd na de moord op Kennedy. Dat was het moment waarop hij dacht: ‘Wat is er aan de hand in de wereld?’ Vanaf die tijd is de link tussen vrede en eigendom de rode draad in zijn leven. Nadat hij een studie aan Nyenrode Business Universiteit volgde om het bedrijfsleven te bestuderen en te doorgronden, besefte hij dat concurrentie een vorm van strijd is die anders zou moeten worden georganiseerd. Dat idee is Henry’s bron geworden.

De bron van het Veerhuis (Stichting UNO Foundation) is het helpen van mensen en organisaties om een nieuwe regeneratieve economie te realiseren. Een die gebaseerd is op een goede balans tussen sociaal, maatschappelijk en ecologisch welzijn. Het Veerhuis richt zich daarbij op een aantal doelen.
Het eerste doel is om de ‘Stem van de Aarde’ te laten doorklinken in de besturing van organisaties en bedrijven, zodat zij ook rekening houden met de ecologische, sociale en economische balans.
Het tweede doel is om grond en bedrijven van de markt af te halen, zodat geld echt in dienst van de aarde komt te staan.
Het derde doel is het doorgroeien van het Veerhuis naar een selfsupporting organisatie met een grotere slagkracht voor de Stem van de Aarde.

Een DeelGenootschap is een organisatievorm waarbij je zakendoet vanuit liefde en vertrouwen

DeelGenootschap
Het door Henry opgezette MyWheels was een coöperatieve vereniging. Het Veerhuis wilde hij anders organiseren. Een vereniging wilde hij niet, omdat hij geen zin had in een structuur met een bestuur, leden en ledenvergaderingen waar maar een klein deel van de leden komt opdagen om gebak te eten of te klagen. Nee, Henry wilde iets anders voor het Veerhuis, iets nieuws. Dat werd uiteindelijk een DeelGenootschap: een organisatievorm waarbij je zakendoet vanuit liefde en vertrouwen, en waarbij Verbinding ontstaat door middel van afspraken in plaats van contracten. Een organisatievorm zonder baas, maar met broeders en zusters. Een waar deelgenoten Gelijkwaardigen zijn onder elkaar, verbonden door een sterke, gemeenschappelijke intentie: het verwezenlijken van een mens- en Aarde-waardige organisatie en samenleving. Alle deelgenoten kunnen activiteiten starten in het Veerhuis, mits deze putten uit de bron van het Veerhuis. Tijdens bronbijeenkomsten activeren ze met elkaar de aansluiting op de bron. Samen zijn ze verantwoordelijk voor een gezonde bedrijfsvoering, stevig verankerd in de nieuwe economie waarvan het Veerhuis een voorbeeld zal zijn.

Een DeelGenootschap is een organisatievorm die je niet bij de notaris hoeft vast te leggen. Voor de officiële verbinding met de samenleving is er Stichting UNO Foundation. Via deze stichting wordt de inschrijving bij de Kamer van Koophandel, een bankrekening en het administratieve en fiscale proces geregeld.

Er zijn een tiental mensen heel actief betrokken bij het Veerhuis, Om de vaste kern zit een schil van zo’n 300-500 mensen die verbonden zijn aan het Veerhuis doordat ze geïnvesteerd hebben, of omdat ze bijvoorbeeld een paar keer per jaar de tuin komen onderhouden. Om deze tweede schil zit een nog grotere schil van zo’n 5000 mensen. Dat is de achterban, de mensen die de nieuwsbrief ontvangen en interesse hebben in de activiteiten van het Veerhuis.

Het organiseren van praktische zaken gebeurt via kringen of commissies. In die kringen zitten mensen uit de vaste kern en de eerste schil. Ze organiseren en regelen zaken zoals het onderhoud van de tuin, de communicatie, studio Stem voor de Aarde, de UNOversiteit, het beheer van de erfenis van Pieter Kooistra, de planning van lezingen en het serveren van koffie en catering. Er zijn weinig echte officiële vergaderingen. Henry is ervan overtuigd dat je mensen vertrouwen moet geven. Iedereen is deelgenoot vanuit passie en betrokkenheid, en als er onverhoopt iets fout gaat, dan wordt dat gezien als een leermoment.

Nieuwe woorden
Henry houdt ervan om nieuwe woorden te bedenken en gebruiken binnen de organisatie. Nieuwe woorden maken los van oude systemen en dragen bij aan het creëren van iets nieuws. Het helpt om verbindingen te intensiveren.
Een van die nieuwe woorden is het woord happy helper. In het Veerhuis zijn er geen vrijwilligers; mensen die vanuit blijdschap en passie meehelpen, worden hier happy helper genoemd. Met het woord happy helper wordt het onderscheid tussen vrijwilliger en betaalde medewerker losgelaten. Met elke happy helper wordt een afspraak gemaakt over de taken die ze uitvoeren en of daar wel of geen financiële vergoeding tegenover staat. De wil om mee te helpen staat bovenaan, daarna wordt pas gekeken naar een eventuele financiële vergoeding of bijvoorbeeld een vergoeding in natura.

Sleipnir
Henry is ervan overtuigd dat een constructie als het drievoudig eigenaarschap kan helpen om gezamenlijk voor de Aarde en elkaar te zorgen. Het is een dimensie waarover we maar weinig geleerd hebben op school. We leerden rekenen, talen en carrière maken, maar niet hoe we dingen samen moeten doen. Op dat vlak valt er dus nog een hoop te leren. Dat niet iedereen meteen enthousiast is vindt Henry helemaal niet erg. Toen hij met MyWheels begon, kreeg hij ook veel opmerkingen van mensen die dachten dat een bedrijf voor deelauto’s niet zou gaan werken. Mensen hebben tijd nodig om te wennen aan nieuwe ideeën. En soms vinden mensen het wel een goed idee, maar zien ze het zichzelf nog niet doen. Het heeft allemaal te maken met het ontwikkelen van een nieuw bewustzijn, en dat kost nou eenmaal tijd.
Ondernemen vanuit relaties in plaats van met een focus op winst en kwartaalcijfers is niet alleen een goede manier om samen te bouwen aan iets moois; het vermindert ook stress en burn-out klachten. Als bedrijven geen handelswaar meer zijn, en als de winst niet naar aandeelhouders gaat maar in het bedrijf blijft, dan is er veel meer ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en solidariteit. Dat is ook de reden waarom het Veerhuis is aangesloten bij Sleipnir. Sleipnir is een coöperatie waar tientallen bedrijven bij zijn aangesloten en men elkaar financieel ondersteunt indien dat nodig is. Dat doen ze door middel van een gezamenlijk fonds waarin de aangesloten bedrijven een deel van hun winst storten. Er zijn geen aandeelhouders die geld onttrekken; de winst wordt gebruikt om elkaar te helpen. Het is een heel ander soort denken dan wat we gewend zijn vanuit het marktdenken.

Nee, niet Ruigoord, maar de hele aarde moet op de werelderfgoedlijst

Erfgoedlijst
Toen Henry een keer een lezing gaf bij Ruigoord, hoorde hij daar iemand zeggen dat ze moesten proberen om Ruigoord op de UNESCO werelderfgoedlijst te zetten. Op dat moment dacht Henry ‘Nee, niet Ruigoord, maar de hele aarde moet op de werelderfgoedlijst’. Een nobele gedachte, maar hoe hij dat voor elkaar moest krijgen wist hij ook niet.
Om dat idee vorm te geven is hij in 2019 met een kruiwagen vol aarde het beursgebouw in Amsterdam binnengereden. Een symbolische daad om uitdrukking te geven aan het idee om de Aarde van de beurs te halen. Daarna ging Henry door naar het kantoor van UNESCO in Amsterdam om de kruiwagen met aarde daar naar binnen te rijden. Na deze acties in Amsterdam besloot hij om in 2022 met zijn kruiwagen naar Parijs te lopen, naar het hoofdkantoor van UNESCO. In 45 dagen liep hij van Varik naar Parijs. Elke dag werd er ergens gestopt. Bij een school, een biologische boer, een arts of een organisatie, zoals bijvoorbeeld Terre de Liens in Frankrijk. Een fantastische reis die Henry met ontzettend veel plezier heeft ondernomen. Het leerde hem dat het uitdragen van plezier aanstekelijk en uitnodigend werkt.
De pelgrimstocht genereerde veel aandacht in de media en werd volop gesteund door de grassroots beweging in binnen- en buitenland. Naast artikelen en interviews in vele bladen, kranten, radio en tv-uitzendingen en social media-aandacht, had de eerste ‘krui-tocht’ ook als resultaat dat een aantal mensen stukken grond hebben geschonken. Ook werden er 3000 bomen herplant in Frankrijk en werd er een Aardetelefoon ontwikkeld.

Het plaatsen van de Aarde op de werelderfgoedlijst is een ambitieus maar eigenlijk logisch idee. Als er één ding is waar we zuinig op moeten zijn, is het wel de Aarde. Zorgen voor de Aarde als geheel is veel belangrijker dan zorgen voor een aantal oude gebouwen.
Helaas is Henry’s plan niet zo makkelijk uitvoerbaar, omdat het systeem van UNESCO er niet op is ingericht om de Aarde als geheel op de lijst te plaatsen. Normaal gesproken worden er drie typen erfgoed op de lijst gezet: cultureel, natuurlijk of een hybride vorm van deze twee. Dat kan een gebouw zijn, een stad, of de Waddenzee, maar de gehele planeet Aarde blijkt erg ingewikkeld. Ze zijn bij de EU en UNESCO zeker gecharmeerd van het idee, maar hoe dat dan tot uiting moet komen weten ze ook niet.
Henry laat zich uiteraard niet ontmoedigen. Hij gaat gewoon door met het verspreiden van zijn idee en het organiseren van gesprekken met politici, beleidsmakers en andere geïnteresseerden. De komende zeven jaar zal Henry nog een aantal keer met zijn kruiwagen naar Parijs lopen. Daarna wil hij een boek of documentaire maken over het project. Er staat ook al een krui-tocht in Amerika gepland, en er zijn anderen die zich hebben aangemeld om te gaan lopen met een kruiwagen in Roemenië, Thailand en Australië.