Kampeer terreinen

Een stuk land voor jezelf: een blik op Nederlandse kampeerterreinen in collectief eigendom

Aankomen in Appelscha
Onze bus nadert Appelscha als ik iemand opmerk. Ze heeft lang haar, een grote rugzak en een trekkersbroek. Deze persoon gaat waar wij gaan, dus schiet ik haar aan zodra we uit de bus stappen.
Onze eerste conversatie met A. is verwarrend. Ze lijkt verrast door onze vragen (Wat brengt je hier? Hoe weet jij van de anarchistische camping af?) en geeft cryptische antwoorden. Na een wandeling van twintig minuten van de bushalte naar de Anarchistische Camping snappen we waarom A. ons vreemd heeft aangekeken.
De beschilderde caravan die de bezoekers begroet wordt bevolkt door twee vrolijke mensen. In een stroom van woord, lach en opwinding heten ze ons welkom bij het jaarlijkse congres van de Vrije Bond (Anarchistische Beweging van België en Nederland). We krijgen een welkomstpakket aangeboden, met daarin een fraaie paper bag bedrukt met het Vrije Bond logo, een bijhorende zine met teksten over het congres een gedetailleerd weekend programma, stickers en snoep. Voor iets meer dan twintig euro stellen de anarchisten voor om ons tot maandag te laten overnachten, voor ons te koken en ons te vermaken.  
Terwijl A. een warm welkom ontvangt en onmiddellijk de cash overhandigt, staan C. en ik wat verbouwereerd te kijken. Onwennig verklaren we onze positie, laten we weten niet te willen binnendringen en bovendien niet genoeg geld bij ons te hebben voor de verblijfsvergoeding. Ons avontuur begint met een hartelijke reactie van de anarchisten.  
Voor iets minder dan 20 euro worden we als toeristen toegelaten tot zowel de camping als het congres. Ondanks onze magere donatie en met inbegrip van ons vroegtijdige vertrek zaterdagochtend, wordt ons aangeboden om deel te nemen aan de gemeenschappelijke maaltijden bereid door Le Sabot.⁽¹⁾
Binnen een half uur voelen we ons thuis in Appelscha. Die avond, na een lange wandeling door de dennenbossen van het Drents-Friese Woud, komen we meer te weten over deze camping in collectief eigendom alsmede de geschiedenis van de Anarchistische Beweging in Nederland

The Pinksterlanddagen - A tradition ‘against war and fascism⁽²⁾
Het Anarchistische Kampeerterrein kent een lange en mooie geschiedenis. Het werd in 1933 opgezet door een collectief jonge anarchisten die een plek zochten om de Pinksterlanddagen (PL) te organiseren. Dit jaarlijks in mei terugkerende festival heeft plaats in Appelscha, en verwelkomt duizenden mensen om samen de beweging te vieren en de toekomst te bespreken.
Met uitzondering van de oorlogsjaren zijn de Pinksterlanddagen sinds 1933 onafgebroken gehouden, waarmee het dit jaar aan haar bijzondere negentigste verjaardag komt. Tijdens de drie Pinksterlanddagen komen activisten en sympathisanten uit het hele land en daarbuiten samen en kamperen op het Anarchistische Kampeerterrein, onderwijl politieke bijeenkomsten, culturele manifestaties en activiteiten bijwonend. De organisatie van de Pinksterlanddagen heeft zich door de jaren ontwikkeld tot een intergenerationele inspanning, waarbij de eerste anarchistische jongeren achtereenvolgens werden vergezeld door de Federatie van Vrije Socialisten (FVS) en verschillende antimilitaristische, feministische en krakersgroepen.⁽³⁾

Het Anarchistische Kampeerterrein
Aanvankelijk werd Appelscha als locatie voor de bijeenkomsten gekozen vanwege zijn rol als bolwerk van anarchistische en socialistische arbeiders, maar in 1933 werd het de thuisbasis van een permanente anarchistische camping. De aankoop van het oude aardappelveld was een ingewikkelde zaak, waarbij verschillende donateurs de kosten op zich namen voor een hele beweging, die in die tijd voornamelijk bestond uit jongeren uit de arbeidersklasse. De organisatiestructuur die voor de camping werd gekozen ontwikkelde zich als een stichting met de naam 'Stichting tot Vrijheidsbezinning', waaraan het collectieve eigendom van het land werd toevertrouwd. Binnen deze stichting vormden de donateurs, wiens financiële hulp de aankoop van het land en de bouw van de faciliteiten mogelijk had gemaakt, echter een apart orgaan. Gedurende vele jaren had dit orgaan de hoogste positie binnen de vereniging en had het invloed op de besluitvorming en organisatie. Het belangrijkste doel van de stichting was "het bieden van mogelijkheden om te kamperen en bijeenkomsten te houden ten behoeve van de socialistische beweging en alle vrijheidsliefhebbers in de breedste zin van het woord".⁽⁴⁾
In 2018 brak er een conflict uit tussen het orgaan van de contribuanten en de campingbewoners. Na een jarenlange strijd over de macht die het orgaan had verworven haar groeiende vijandigheid tegenover de horizontale zelforganisatie van de camping, heeft een groep bewoners een huurstaking uitgeroepen.
Je kunt meer lezen over deze controverse op de website van het Anarchistisch Kampeerterrein, maar het belangrijkste resultaat voor dit collectieve kampeerterrein was een verandering van een stichting naar een vereniging; een vereniging waaraan het kampeerterrein nu is toevertrouwd. De vereniging kocht de camping van de stichting en zorgt er nu voor dat dit stuk grond in collectief bezit doorgegeven kan worden aan toekomstige generaties anarchisten en activisten in een vorm die het ontstaan van machtsstrijd voorkomt. Tegenwoordig huren of bezitten ongeveer dertig kampeerders een vaste caravan op de camping en nog velen zullen volgen.

Kamperen vandaag de dag
Niettegenstaande deze turbulente geschiedenis plus de aanwezigheid van tachtig jonge activisten, kwam de camping op ons over als een idyllisch stukje land. Het hoofdgebouw herbergt een keuken waar kampeerders kunnen koken en afwassen, en een bibliotheek die tot de nok toe gevuld is met teksten over anarchistische bewegingen, spelletjes en boeken over de natuur. Aan de zijkant bevindt zich een grote ruimte met een theaterachtig podium waar karaokeavonden worden gehouden en een permanente fototentoonstelling over de geschiedenis van de beweging. Op de tweede verdieping vinden bezoekers het Anarchistisch Archief Appelscha (AAA), dat wordt beheerd door de legendarische Jan: verplichte kost voor geschiedenisnerds. Op steenworp afstand van het hoofdgebouw bevindt zich een tweede gebouw met een kleine huurwoning die toegankelijk is voor rolstoelen en minder sportieve types. Alle faciliteiten worden gezamenlijk onderhouden door bewoners en bezoekers.
Naast deze paar voorzieningen en de vele badkamers en douches is de camping een smalle strook land die aan de linkerkant begrensd wordt door bomen en aan de rechterkant door een gezondheidszorginstelling. Het gras is bezaaid met kleine wasplaatsen waar kampeerders elkaar ’s ochtends begroeten terwijl ze hun tanden poetsen en 's avonds wanneer ze hun bord leegeten.
C. en ik voelden ons als verdwaalde toeristen op dit collectief georganiseerde eiland, en deden ons best om ons nuttig te maken. In de liefdevolle sfeer die door de organisatoren van het congres werd gecreëerd ontdekten we dat we gul werden onderwezen door onze nieuwe vrienden, die onze zakken volpakten met stickers en ons duizenden adressen gaven van de beste buurtkeukens van het land.
Ondanks deze vele indrukken kan ik het gevoel van een bezoek aan Appelscha niet goed omschrijven. Een bezoek brengen aan de Anarchist Camping zal de te ervaren gastvrijheid beter recht doen. Deze prachtige gemeenschap, die op een normaal weekend waarschijnlijk bestaat uit een paar campingbewoners die staan te popelen om een praatje te maken, blijft groeien. Ze leren samen wat collectief land bezitten eigenlijk betekent en wat het in de toekomst zou kunnen betekenen. Als deze vragen je aan het hart gaan is mijn advies: ga er kamperen!

De Nederlandse Toeristen Kampeer Club (NTKC)
In tegenstelling tot de Anarchistische Kampeerterrein is de NTKC als organisatie niet strikt gelieerd aan een politieke beweging. Iedereen kan lid worden van de NTKC via een online aanmelding en hoewel het betalen van een jaarlijkse bijdrage het een beetje elitair maakt, is het een makkelijke manier om een lidmaatschapskaart te krijgen. Het registratieproces duurt in mijn ervaring wat lang, maar de structuur waarmee je toegang krijgt tot de 19+ terreinen voor (semi)wildkamperen van de NTKC in Nederland blijft indrukwekkend.
Na aanmelding en betaling van je contributie ontvang je een lidmaatschapskaart per post. Met het nummer op je kaart en een e-mailadres krijg je toegang tot het informatiepakket voor leden waar instructies voor de sloten en regels van elke locatie wachten. Op deze manier worden terreinen voor iedereen en op elk moment toegankelijk gemaakt. Naast de uitgebreide netwerken van kampeerplekken biedt de vereniging ook een pagina om in contact te komen met 'vrienden', andere kampeerders in Nederland die bereid zijn om mensen een nacht of twee op hun erf te ontvangen terwijl ze zich per motor of te voet door het land verplaatsen.
Deze collectieve kampeergroep, die het land pacht of collectief in bezit heeft, begon in 1912 en viert deze maand haar 111-jarig bestaan. De oprichter was de 20-jarige Carl Denig, wiens bedrijf - vandaag de dag zeer bekend in Nederland - in 1924 begon vanuit zijn ervaring met de productie van NTKC-uitrusting. Denig modelleerde de NTKC naar een Engelse kampeervereniging waarmee hij tijdens zijn reizen in contact was gekomen en begon bijeenkomsten te organiseren met broers en zussen en vrienden, waarmee hij wat vandaag de dag de oudste kampeerclub van Nederland is, oprichtte.
Ondanks 111 jaar geschiedenis sluiten de kernwaarden van de NTKC nog steeds aan bij de behoeften en wensen van veel natuurliefhebbers in Nederland. Op zoek naar "rust en ruimte" en een manier van kamperen met eenvoudige middelen, met respect voor de natuur en voor elkaar, hebben veel mensen zich aangesloten bij deze non-profit club. De NTKC terreinen, sommige klein en andere heel groot, strekken zich uit door het hele land: van Groningen tot in Zeeland, op Texel en in Winterswijk langs de Duitse grens. De voorzieningen zijn minimaal: naast de eigen uitrusting kunnen bezoekers weinig meer dan douches en toiletten verwachten. Op sommige terreinen is het maken van vuur helemaal verboden, terwijl op andere terreinen vuurkorven beschikbaar zijn om vreugdevuren te houden en enkele kampvuurliedjes van de club uit te proberen.⁽⁵⁾
Vandaag de dag blijft de NTKC-gemeenschap collectieve manieren van samenzijn koesteren. Vele tradities, zoals die van de huisvlaggen (handgemaakte vlaggen die worden gebruikt om de tent te signaleren aan bekenden in de kampen), hebben het karakter van deze club gevormd tot een speels netwerk van eenvoudige woningen die het recht op rust dicht bij de natuur en elkaar beschermen.
Dit doel, dat elk jaar aan betekenis en politiek gewicht wint, staat haaks op de aantasting van het vrije land die de afgelopen eeuwen in West-Europa en de rest van de wereld heeft plaatsgevonden. Door gemeenschappelijke zorg, zelforganisatie en een andere benadering van landeigendom blijven Nederlandse kampeerterreinen in collectief bezit een oase waar de incidentele toerist, zoals ikzelf, kennis kan maken met de vele manieren van anders leven die op deze planeet gangbaar zijn.
Als de hopeloze sfeer die ons door de Nederlandse huizencrisis en de bijbehorende markten wordt verkocht je te veel wordt, pak dan een tent en bezoek ze. Je zal een stuk wijzer thuiskomen.

(1) Le Sabot is een geweldige activistische keuken die wordt gerund door een collectief van inspirerende en hardwerkende mensen. Iemand nodig die voor je actie kookt? Je vindt ze via deze link.

(2) De slogan van de vroege PL werd gevonden in deze vindingrijke brochure van de beweging, een lezing die ik iedereen die vertrouwd is met de Nederlandse taal aanraad.

(3) Om je aan te sluiten bij de PL van volgend jaar, of meer te weten te komen over de huidige vorm, kijk op Pinksterlanddagen.org

(4) Vertaling door auteur. Het origineel staat op pagina 19 van de Pinksterlanddagen brochure.

(5) Je kunt deze link volgen naar de NTKC-pagina over kampvuurliedjes.