ADEV

Amsterdam Danst Ergens Voor: De jaarlijkse demonstratie voor een radicaal alternatief

Wat begon als een demonstratie voor het behoud van Vrijplaats De Valreep in 2013, is vandaag de dag een jaarlijks terugkerende manifestatie van en voor de vrijplaatsen. Amsterdam Danst Ergens Voor (ADEV) vindt ieder jaar plaats in het derde weekend van oktober. Underground soundsystems, krakers en subversieven komen samen op de Dam om in een stoet van wagens door de stad te trekken en te demonstreren voor een actueel thema. Van “ADM Blijft!” in 2017 voor het behoud van het ADM, tot “Kraken Leeft!” in 2022, met de tien kraakgeboden voor de stad. Intussen doen er ieder jaar duizenden bezoekers mee aan de manifestatie. Niet alleen een parade van tegencultuur en tegengeluid, maar bovenal een manifestatie voor de radicale verbeelding en uitoefening van een alternatief. In haar feestelijke vertoning roept ADEV op tot utopische dromen én permanente verandering; het legt bloot wat Amsterdam ooit was, wat het nog steeds is en wat het kan zijn.

Hoe het begon: Vrijplaats De Valreep 
Eind juli 2011 kraakte een groep buurtbewoners het voormalig Dierenasiel in Amsterdam Oost, met de wens om het al vier jaar leegstaande pand nieuw leven in te blazen. Op de Valreep werd het symbool van lokale samenwerking en zelforganisatie van onderaf. Het doel was een laagdrempelige ontmoetingsplek te creëren, toegankelijk voor iedereen en met zelf georganiseerde activiteiten buiten het commerciële circuit. De lokale vrijwilligers waren een diverse groep met een gedeeld verlangen om een welkom en samenzijn te bieden aan mensen van verschillende leeftijden, nationaliteiten en interesses. Zodoende kenmerkten de initiatieven bij de Valreep zich als een bonte verzameling: van tuinieren tot muziekles en van debat tot snoeiharde feesten. De Valreep groeide uit tot een sociaal-cultureel centrum met een bijna dagelijks programma. De ‘hoe’ en ‘wat' van de activiteiten was een weerspiegeling van het initiatief uit de buurt. Het resulteerde in een creatieve, verrassende en verbindende plek, vrij van winst en commercie.

Dat de Valreep een projectplan en een investeerder had om onafhankelijk van subsidie voort te bestaan, is door Stadsdeel Oost en projectontwikkelaar OCP nooit serieus genomen

De Strijd voor een permanente Valreep
De gemeentelijke plannen om de lege vlakte van het Polderweggebied om te toveren tot wat nu de Oostpoort is verliepen stroef. In de tussentijd lieten de krakers zien wel raad te weten met het monumentale pand op het braakliggende terrein. Stadsdeel Oost gaf collectief Op de Valreep in oktober 2012 toestemming om ten minste tot en met februari 2014 te blijven. De ondernemende groep zette in op legalisatie van het pand en gaf aan genoeg slagkracht te hebben om het pand van de gemeente te kopen. Dat de Valreep een projectplan en een investeerder had om onafhankelijk van subsidie voort te bestaan, is door Stadsdeel Oost en projectontwikkelaar OCP nooit serieus genomen. Amsterdam wilde koste wat het kost ontruimen. Het kort geding dat de krakers aanspanden was tevergeefs.
Op de ochtend van 17 juni 2014 is de Valreep ontruimd. Om 07:30 brak een eerste gepantserde shovel door de metershoge opgeworpen barricades van het krakerscentrum. Krakers zaten vastgeketend aan het pand: “Idealen ontruim je niet, kraken gaat door!” Het vreedzaam verzet hield maar liefst dertien uur stand. Om 20:05 werden de laatste ketens los geslepen; het was het einde van de Valreep.

Dans voor de Valreep. Dans voor de Underground.
ADEV ontstond als initiatief vanuit de Valreep. Toen in 2013 definitief duidelijk werd dat het kraakpand zou worden ontruimd, riep het collectief Op de Valreep op tot een manifestatie; een collectieve dans door de stad voor het behoud van de underground. 

“Wij willen al onze aanhangers vragen zich samen met ons tegen commercialisering en sociale kaalslag te keren en reële alternatieven te ondersteunen. Geen ambtenaren, maar burgers. Geen vastgoedbonzen, maar lokale verenigingen. Geef zelf je invulling aan een ander Amsterdam, samen met ons, op 19 oktober.” 

Een kleurrijke en creatieve stoet van soundsystems en vrijbuiters trok dwars door de stad, voor een vrij en sociaal Amsterdam. Sindsdien vindt ADEV ieder jaar plaats.

De parade zet aan tot inspiratie, zelforganisatie en creatie in plaats van consumeren.

ADEV is geboren! 
Meer dan alleen een demonstratie zijnde, ontstond Amsterdam Danst Ergens Voor als een directe reactie op Amsterdam’s grootste commerciële evenement. Juist tijdens ADE is er ADEV. Tijdens het weekend van ADE brengt de bonte parade van soundsystems een ander geluid naar het centrum van Amsterdam. Ooit was de Nederlandse dancescene alleen te vinden in de underground, vrij van commercie en regelzucht. Maar haar vruchten zijn geplukt door en voor marktwerking, regelgeving en winstoogmerk. In haar manifestatie claimt ADEV deze vruchtbare grond weer terug, brengt de muziek van de underground de straat op, en legt beslag op de publieke ruimte en monocultuur van de stad. ADEV danst voor verbinding en wildgroei van creativiteit en subcultuur. De parade zet aan tot inspiratie, zelforganisatie en creatie in plaats van consumeren. “Dat we niet zomaar gaan dansen, maar ergens vóór gaan dansen.” Met een creatieve naamspeling op ADE reageert ADEV ieder jaar op het huidige politieke speelveld van de stad.

Kraak de Stad!
Zonder acties geen ADEV. “Dans buiten de lijntjes. Mede mogelijk gemaakt door de kraakbeweging.” Kraken is in eerste instantie een actievorm die aandacht vraagt voor problemen rondom woningspeculatie en leegstand. Met ingang van de wet 'Kraken en leegstand' – beter bekend als het kraakverbod –  in 2010 zou niet alleen kraken worden aangepakt, maar ook leegstand en speculatie. De gevolgen van de nieuwe wetgeving waren teisterend voor krakend Amsterdam: terwijl het eerste deel van de nieuwe wet de afgelopen jaren hardhandig wordt gehandhaafd, krijgen leegstand en speculatie na tien jaar nog altijd vrij spel.

Tijdens ADEV vindt traditiegetrouw een actie plaats. Het thema kraken heeft ieder jaar een centrale plek. ADEV 2016 danste voor Bajesdorp, voor krakers, en voor de initiatieven ‘Recht op de Stad’, ‘Faircity’ en actiegroep ‘Niet Te Koop’. ADEV danste meerdere malen tegen de ontruiming van het ADM. In 2022 vierde het dansprotest haar 10-jarig bestaan. Ze schreven ‘De 10 kraakgeboden voor een leefbare stad’, die met de startmanifestatie op de Dam met een levensgrote mascotte werden achtergelaten. Het manifest van de kraakgeboden was geadresseerd aan de gemeente Amsterdam. 

De kraakbeweging hielp in de jaren zeventig en tachtig om de wooncrisis te bestrijden en de stad leefbaarder te maken. Door kraken illegaal te maken, is de burger een effectieve en legale vorm van verzet ontnomen. Snelle ontruimingen hebben als gevolg dat het krakers lastiger wordt gemaakt om vanuit het gekraakte pand relaties met andere actiegroepen, collectieven en de buurt op te bouwen, en een vrijplaats te stichten die een positieve meerwaarde heeft voor de stad. Juist daarom is kraken meer dan ooit hard nodig. “Wet of geen wet, kraken gaat door!” Zonder kritische burgers verpatst de stad onder neoliberaal beleid haar ziel in een stroomversnelling. Met de kraakgeboden van 2022 deed ADEV een oproep aan de gemeente om de lessen uit de geschiedenis ter harte te nemen. Om kraken te legaliseren en vastgoedspeculatie aan banden te leggen.

Het Vrije Ruimte Akkoord
In 2018 danste ADEV voor de zesde keer op een rij door de stad, dit keer voor de vrije ruimte. “Free Space Now!” Sinds 2018 heeft vrije ruimte een centralere plek gekregen in het debat over stedelijke planning, naar aanleiding van het Coalitieakkoord 2018. Hierin pleit de nieuwe gemeenteraad de rafelranden van Amsterdam te beschermen. Zij schrijft: “Amsterdam is uniek vanwege haar lange traditie van tegencultuur. De stad ontwikkelt zich en daardoor komt deze cultuur onder druk te staan.” In reactie hierop werd onder andere door initiatiefnemers van ADEV en een groep mensen met jarenlange ervaring in vrijplaatsen zoals het ADM, Bajesdorp en Ruigoord, maar ook onderzoekers en cultureel ondernemers, het Vrijerplaatsen Akkoord opgesteld. Dit initiatief had als doel om de gemeente voor haar belofte aansprakelijk te stellen en te voorkomen dat vrijplaatsen voorgoed uit de stad zouden verdwijnen. 

Het manifest van het Vrijplaatsen Akkoord werd gebruikt als grondvest voor het opstellen van het gemeentelijke vrije ruimte beleid.

Met een pakkende mediastunt brachten de initiatiefnemers de vrije ruimte belofte onder de aandacht. Het akkoord werd tijdens ADEV 2018 gepresenteerd met de oproep tot dialoog tussen verschillende belanghebbende en -behartigende partijen over het maken van de stad. Femke Halsema werd uitgenodigd. Het doel van het akkoord was tweeledig: het legitimeren en waarborgen van bestaande vrije ruimte en vrijplaatsen, en het stimuleren van nieuwe. De campagne had impact. Door de campagne van het Vrijplaatsen Akkoord werd Expeditie Vrije Ruimte opgezet: een afdeling binnen de gemeente waar ambtenaren zich bezighouden met het behouden en stimuleren van vrije ruimte. Het manifest van het Vrijplaatsen Akkoord werd gebruikt als grondvest voor het opstellen van het gemeentelijke vrije ruimte beleid.

De campagne is een mooi voorbeeld van ADEV’s doelgerichte acties voor permanente impact naast de jaarlijkse manifestaties. Soms met meer en soms met minder succes. Dat vrije ruimte nu is opgenomen in gemeentelijk beleid is zowel een vloek als een zegen. Aangezien kraken nog altijd illegaal is, is er aan de ene kant noodzaak voor gemeentelijke samenwerking op het gebied van het behoud van vrijplaatsen en nieuwe vrije ruimte. De bestendigheid van vrij-georganiseerde ruimte is essentieel om te voorkomen dat vrije ruimte wordt opgeslokt door gentrificatie. Aan de andere kant behelst het in regel brengen van in essentie regelloze, zelfgeorganiseerde ruimte een fundamentele tegenstrijdigheid, een contradictio in terminis. Initiatiefnemers van ADEV maakten tijdens de coronapandemie de  documentaire ‘Pas op de vrijplaats’  waarin vrijplaatsbewoners, ervaringsdeskundigen en een woordvoerder van de gemeente (wethouders weigerden medewerking) het vrije ruimte beleid bevragen en op haar impact reflecteren.

ADEV 2018 danste niet alleen voor de vrije ruimte. Voor een tweede keer op rij werd er tegen de dreigende ontruiming van het ADM gedanst. Ondanks meerdere acties voor het behoud van de 21 jaar bestaande vrijplaats werd het ADM op 7 januari 2019 hardhandig platgegooid. Met de brute ontruiming, die plaats moest maken voor de ontwikkeling van ‘havenbedrijven’, heeft de gemeente maar liefst twee dringende verzoeken van de Verenigde Naties genegeerd. Zodoende startte ADEV 2019 met ‘Het Hek van de Dam’, een theatrale herdenkingsceremonie voor de gevallen vrijplaatsen, aangevuld met de oproep om de vrije ruimte “weer open te breken”.

Na de ontruiming streek een deel van het ADM neer op de Slibvelden, met daaraan grenzend het tijdelijk toegewezen Groene Veld, in het kader van de Expeditie Vrije Ruimte. Desondanks wijzen de herhalende discussies en onzekerheden rondom de nieuwe bestaansplek (en de scheiding tussen ‘wonen’ en ‘creëren’) er maar al te duidelijk op dat het gesprek rondom vrije ruimte, vrijplaatsen en Expeditie Vrije Ruimte blijvende inspanning vereist om permanente vrije ruimte te realiseren en te voorkomen dat zij worden opgeslokt in gemeentelijke regelgeving.

Tekenend is dat het komend jaar wederom rafelranden dreigen te verdwijnen, waaronder de laatste rafelbuurt van Zeeburgereiland. De rafelbuurt is sinds zo’n vijftig jaar een “witte vlek” in het gemeentelijke stedelijk plan, waardoor kunstenaars en vrijbuiters er neerstreken. In december 2024 moeten de gemeenschappen ruimen voor nieuwbouw. Ik woon sinds drie jaar in de rafelbuurt, bij de studentengemeenschap op de Zuiderzeeweg (ZZW) in het voormalig azc. Met de ZZW Rafelrand mobilisatie groep toverden we voor ADEV 2023 een wagen om als kip – symbool van gemeenschappelijk verzorgde tuinen en dieren – en demonstreerden met tekno soundsystems Kloki en Krektek voor het behoud van de rafelrand. Terwijl de hele buurt zal worden platgegooid, wordt er gesproken over mogelijkheden voor gemeentelijk toegekende vrije ruimte in de nieuwbouwwijk. Ironisch gezien een prachtig voorbeeld van de discrepantie en dekmantel waaronder Expeditie Vrije Ruimte maar al te graag functioneert, wat mij betreft.

Demonstreren in de breedste zin van het woord
In 2022 danste ADEV voor het tiende jaar op een rij. Een stoet van dertien busjes en vrachtwagens waren omgetoverd tot rijdende soundsystems, aangekleed door verschillende vrijplaatsen, kraakgroepen en actiegroepen uit de zelforganiserende scene. Op en rondom de bont verklede wagenstoet worden performances opgevoerd en theater gemaakt. ADEV is een demonstratie; er is dus geen vergunning nodig. En dat moet juist zo blijven. De manifestatie draagt ieder jaar het demonstratierecht uit. ADEV manifesteert zich hiermee als een demonstratie in de breedst mogelijke zin van het woord
Dat ADEV ieder jaar plaatsvindt, is elk jaar opnieuw een keuze van alle mensen die zich er vrijwillig voor inzetten. Terwijl de demonstratie is uitgegroeid tot zo’n tienduizend bezoekers in 2023, wordt het georganiseerd door een relatief klein groepje mensen. Het gros van de initiatiefnemers komt nog uit de tijd van de Valreep. Maar de oude garde is ook toe aan nieuwe mensen met nieuwe ideeën en energie. Juist nu er in de afgelopen jaren een energieke wind van een nieuw opkomende generatie krakers door de stad waait. Een mooi voorbeeld is de kraak van Pak Mokum Terug! tijdens ADEV 2021. Het collectief van jonge Amsterdammers bouwden het voormalig Hotel Marnix om tot vrijplaats en cultureel centrum Hotel Mokum. Samen met de Kinderen van Mokum en andere krakers heeft de actiegroep Mokum Kraakt sindsdien meerdere panden gekraakt binnen de ring. Ze zetten zich in om kraken toegankelijk te maken voor een breder publiek en voeren actie tegen de gentrificatie en monocultuur van de binnenstad, de wooncrisis, leegstand en de kraakwet.

“Onteigen Eigendom”
Afgelopen oktober 2023 vond de elfde editie van ADEV plaats. De demonstratie begon met een publieke vergadering op de Dam waarbij de Vereniging Van Onteigenaren werd opgericht. Het bestuur werd gekozen: iedereen werd bestuur. De statuten werden besproken. Het doel: de krachten bundelen in de strijd tegen eigendom. Na de vergadering werd navolgend 7 oktober 2023 gedemonstreerd voor Palestina: “Geen vrije stad zonder een vrij Palestina!” Tijdens de stoet door de stad werden twee panden aan de Prinsengracht gekraakt, in eigendom van het grote Amerikaanse investeringsbedrijf Blackstone, dat de wooncrisis in Europa verder op stang helpt. Blackstone investeert niet alleen in Israëlische technologie die wordt gebruikt door Israëls militaire regime, maar verklaarde een paar dagen na 7 oktober 2023 ook steun aan Israël in de vorm van miljoenen euro’s. Met zijn betrokkenheid in internationale megaprojecten is het vastgoedbedrijf verantwoordelijk voor meerdere gevallen van humanitaire en klimaatgerelateerde criminaliteit. De krakers namen ‘onteigen eigendom’ als een directe oproep tot actie. Ze droegen de panden op aan Palestina, om de in Europa gevestigde bedrijven als sponsors van Israëls genocide-continuüm bloot te leggen. Daarmee zetten ze de boodschap centraal dat de strijd om woningen en waardigheid fundamenteel een strijd is om het recht op land en een strijd tegen ontheemding.

Voorbij 11 jaar ADEV
Nieuwe radicaal linkse energie is voor ADEV welkom en noodzakelijk. Niet alleen om verschillende generaties en groepen krakers, activisten en vrijbuiters te verbinden. Maar ook om als zelforganiserende scene een blijvend en structureel tegengeluid te geven dat antwoord biedt op de veranderende stad en dringende misstanden aan de kaak stelt. ADEV danst ieder jaar opnieuw, herhaalt zich, maar beweegt ook mee met de tijd. Altijd om ergens vóór te dansen. In het huidige verstikkende politieke klimaat, met een versplinterd, verzwakt en verpatst links, zijn radicale en solidaire linkse verbindingen en allianties keihard nodig.
ADEV is de feestelijke manifestatie van het collectief toe-eigenen van de publieke ruimte en zet daarmee een breekijzer – al dan soms tijdelijk – tussen de groeven van de stalen greep van het eigendomsregime (de voorwaarde voor sociaal ongelijkheid, onderdrukking en uitbuiting) die als een kille wind door de straten van Amsterdam waait. Terwijl de soundsystems keihard knallen tijdens ADEV, creëert de parade in haar veelzijdige demonstratievorm een mogelijkheid om radicale en sociale linkse verbindingen uit te dragen, roept het op tot creatieve dromen en verzet, en zet het aan tot zelforganisatie voor permanente verandering.

* Alle citaten zijn geschreven door ADEV (website, FB), tenzij anders aangegeven